Gökbilimciler, kara deliklerin birçoklarının nasıl oluştuğu hakkında hayli fazla bilgiye sahipler. Devasa bir yıldızın ölmesi ve süpernovaya girmesinden sonra kalan kütle, kendi yerçekimi kuvveti altında çökerek kara delikleri oluşturuyor. Bu kara delikler, Güneş'in yaklaşık 5 ile 50 katı ortasında boyutlara ulaşabiliyor. Gökbilimciler, kara delikleri açıklayabilirken süper kütleli karadeliklerin kökenini hâlâ açıklayabilmiş değiller.
Bu kozmik canavarlar, çabucak hemen kozmostaki tüm galaksilerin merkezinde var ve kimileri, Büyük Patlama’dan sırf 690 milyon yıl sonra ortaya çıktı. Evet, 690 milyon yıl insanlık tarihi açısından fecî büyüklükte bir vakit lakin kozmik vakit açısından bu mühlet, göz açıp kapama müddetine eş paha. Bir yıldızın doğması, kara deliğe çökmesi ve üstün kütleleşmesi için gereğince uzun bir vakit değil.
Kanada’daki Western Üniversitesi’nden iki araştırmacı Shantanu Basu ve Arpan Das, harika kütleli kara deliklerin nereden geldiklerini bulmak için bir teori geliştirmeye karar verdiler. Geçen ay The Astrophysical Journal Letters mecmuasında tanım ettikleri üzere bu teoriyi geliştirirken kuasarlardan yararlandılar. Kuasarlar, daima olarak büyük ölçülerde maddeyi emen yahut biriktiren harika kütleli kara deliklerin öteki ismi. Bu yapılar, özel isim alıyorlar çünkü içine düşen şeyler, parlak radyasyon yayıyor ve böylelikle öbür kara deliklerden daha kolay gözlemleniyor.
Kuasarları tahlil ettikten sonra Basu ve Das, harika kütleli karadeliklerin zincirleme bir tepkiden kaynaklanabileceğini öne sürdüler. Kara deliklerin tohumlarının birinci başta tam olarak nereden geldiğini hâlâ açıklayamayan araştırmacılar, buna karşın daha sonra ne olduğunu iddia edebiliyorlar. Ortaya çıkan kara deliklerden biri, maddeyi topladığında komşu gaz bulutlarını ısıtacak olan enerjiyi yayar. Bir sıcak gaz bulutu, soğuk olana kıyasla daha çabuk çöker. Bu durum, üstün kütleli kara delikler popülasyonunun kozmosun doğuşunda üstel bir oranda arttığına inanan öteki birçok astronomun iddialarına uyuyor.
Teoride bir noktada, zincirleme tepkinin durduğu ve gitgide daha fazla kara delik doğup güç ve ışığı yaymaya başladıkça gaz bulutlarının buharlaştığı belirtildi. Basu, “Evrendeki genel radyasyon alanı, bu kadar büyük ölçüde gazın direkt çökmesine müsaade veremeyecek kadar güçlü hâle geliyor ve böylelikle tüm süreç sona eriyor” açıklamasını yaptı. Basu ve Das, zincir tepkinin yaklaşık 150 milyon yıl sürdüğünü iddia ediyorlar.
Kara delik büyümesi için genel olarak kabul edilen sürat hududu, radyasyonun dış kuvvetiyle yerçekimi iç kuvvet ortasındaki bir istikrar olan Eddington oranı olarak isimlendirilir. Unsurun gereğince süratli çökmesi durumunda bu sürat sonu, teorik olarak aşılabilir. Basu ve Das’ın modeli, zincirleme tepki gerçekleştiği mühlet boyunca Eddington oranının 3 katında kara deliğin hususa temas ettiğini gösteriyor.
Süper kütleli bir kara delik oluşumunu görebilme yeteneğine şimdi ulaşabilmiş değiliz. Günümüzdeki mevcut teleskoplar net formda bir imaj ortaya koyamıyor lakin önümüzdeki 10 yıl içerisinde teleskop teknolojisinde de hayli önemli gelişmeler kaydedilmesi bekleniyor. Bu gelişmeler cihanı daha yakından tanıma imkânını sunacak.