İnsanların tarihin en eski periyotlarından bu yana arzuladığı şeylerden bir tanesi, yaşlanmamak. İçimizde yatan bu dileğimizi dışa vurmak için yıllar boyunca gençlik çeşmeleri ve mitolojik kaynakların olduğu öyküler yazıldı.
Biz, gelişen teknoloji ve bilimin yardımıyla yaşlanmaya deva bulmaya çalışırken, Dünya’da yaşayan kimi canlılar bu durumu çözmüş durumda. İşte hiç yaşlanmayan 10 hayvan:
Deniz süngeri:
Oldukça kolay canlılar olan deniz süngerleri, öteki hayvanlarda çokça bulunan elementlere sahip değiller. Deniz süngerlerinin iç organları, sindirim yolları, hudut ya da kas sistemleri bulunmuyor.
Bir deniz süngeri üzerinde yapılan bir araştırmada hayvanın en az 11 bin yaşında olduğu keşfedilmiş ve yapılan birtakım araştırmalarda bu hayvanların ömürlerinin yüz binlerce yıla kadar uzanabileceği tez edilmişti. Bu canlıların uzun ömürlerinin ardında yatan şey kolaylıkları.
Deniz süngerlerinin yetenekleri üzerine çalışmalar yürüten iki biyolog olan Andrey Lavrov ve Igor Kosevich yaptıkları araştırmalarda, doku ayrışması yaşayan deniz süngerlerinin, orjinal biçimlerini tekrar oluşturabildiklerini keşfettiler.
Bağırsak solucanı:
Bu canlılar ortadan ikiye kesildiklerinde bile tekrar büyüyebilme yeteneğine sahip. MIT’de yapılan bir deneyde bu canlıların tek bir hücreden yine büyüdüğü gözlemlenmiştir. Nottingham Üniversitesi’nden Dr. Aziz Aboobaker, “Genellikle kök hücreler bölündüğünde, yaşlanma emareleri gösterirler. Bu, kök hücrenin artık daha fazla bölünemeyeceği manasına gelir. Bağırsak solucanları ve kök hücreleri ise bir biçimde yaşlanmaktan kaçınıyor ve hücrelerini bölmeye devam edebiliyorlar” dedi.
Bdelloid rotifera
1 milimetre ya da bundan daha kısa olan bu canlılar su olan rastgele bir yerde bulunabilir. Genel olarak 30 günlük bir ömre sahip olan bu canlılar neden bu listede bulunuyor olabilir?
Bu mikroskobik canlılar, açlık ve susuzluk üzere kriz anlarında beden işlevlerini durdurabilme ve yaşlanma süreçlerini askıya alma üzere özel bir yeteneğe sahipler. Hatta inaktif olarak geçen müddet bu canlıların olağan ömür müddetlerinden daha uzun bile olabiliyor.
Suyılanı
2,5 cm uzunluğunda ve ağaca benzeyen bu canlının listede tam olarak ne aradığını anlamak için yaşlılığı anlamamız gerekiyor. Mesela insanların yaşlandıkça ölmesi çok daha muhtemel lakin suyılanlarında bu durum tam olarak bu türlü işlemiyor.
Bu canlıların bunu başarmasının sebebi ise başlangıçta farklılaşmamış olan lakin en nihayetinde değişik tipler olan üç farklı kök hücreyi kullanıyor olması. Bu kök hücreler, hayvanın vücudunu nizamlı olarak yeniliyor böylelikle bu canlılar yaşlanma sürecinden etkilenmiyor ve epeyce düşük vefat oranlarına sahip olmayı başarıyorlar.
“Okyanus quahog” midyesi
Bu yumuşakçayı istisnai yapan durumlardan bir tanesi, yaşının kolay kolay belirlenebilir olması. Ağaçlarınkine emsal bir halde, bu canlının yaşını öğrenmek için de kabuğundaki halkaları saymanız yetiyor. Hatta bu halkalardan geniş olanları, hayvanın o yıl hayli bolluk içerisinde yaşadığını, dar olan halkalar ise kıtlık yaşadığını anlatıyor.
Bulunan en yaşlı okyanus quahog midyesinin yaşı 507 olarak belirlenmişti. Bu canlının uzun ömrünün sırrı, alışılmadık bir halde ince reaktif oksijen üretimiyle kontaklı. Olağanda bu moleküllerin oluşumu DNA, RNA, proteinlere ziyan veriyor ve hücre vefatıyla sonuçlanıyor. Lakin bu midye, bu reaktif oksijen çeşidini epey azaltılmış biçimde ürettiği için yaşlılıkla savaşabiliyor.
Istakoz
Okyanus tabanlarında yaşayan bu canlılarının ne kadar büyüyebildikleri meçhul, yani ulaşabilecekleri bir azamî hudut bulunmuyor. Bugüne kadar yakalanan en ağır ıstakoz 20 kg’dan biraz daha ağırdı.
Bu canlıların ortalama hayat döngüleri 50 ile 100 ortasında değişiyor. Yani beşere epeyce misal bir ömür döngüsüne sahip fakat bir noktada ayrışıyor. Istakozlarda yaşlandıkça iştahı, cinsel isteği ya da güç kaybetme üzere bir durum yaşanmıyor.
Ancak ıstakozlar epey sıkıntı koşullarda yaşlanıyorlar. Bu canlı, deri değiştirerek büyüyor ki bu da tüm dış iskeletini çıkarması manasına geliyor. Her deri değiştirmeden sonra hayvanın dış yüzeyi büsbütün atılıyor yani yaşlanmaya dair bir emare kalmıyor. Hayvanın vefatına ise tekrar bu deri değiştirme süreci sebep oluyor. Istakoz büyüdükçe, deri değiştirme süreci de o kadar tehlikeli hale geliyor.
Boyalı kamplumbağa
Birçok kaplumbağa çeşidi uzun bir yaşama ve nispeten daha az yaşlılığa sahip olsa da Banding kaplumbağaları ve boyalı kaplumbağalarda yaşlılık olayı biraz farklı işliyor. Bu cinsin dişileri, benzerlerinin gençlerinden daha fazla yumurtluyor ve daha düşük bir mevt oranına sahip.
Amerikan Doğal Tarih Müzesi’nden Dr. Christopher J. Raxworthy, kaplumbağaların yaşlıklık sebebiyle ölmediğini söylüyor. Yaşlı kaplumbağaların iç organları, genç benzerleriyle neredeyse birebir aynı. Dr. Raxworthy, kaplumbağaların rastgele bir hastalığa yakalanmama yahut bir kazaya kurban gitmemeleri durumunda sonsuza kadar yaşayabileceklerini söylüyor.
Denizanası
Turritopsis dohrnii olarak da bilinen denizanasının bu listede olmasının sebebi, transdiferansiyon olarak da bilinen yaşlılık sürecinin geriye çevrilmesi durumu. Yani denizanası yaşlanıyor, sonra bu süreç bilakis işlemeye başlıyor, sonra tekrar yaşlanıyor. Bilindiği kadarıyla bu sürecin rastgele bir sonu bulunmuyor.
Bu süreç açlık, hastalık ya da sakatlanma üzere sebeplerle de tetiklenebiliyor. Hatta bazen bir aydan kısa bir müddet içerisinde bile tekrar tetiklenebiliyor.
Bristlecone çamı
Bristlecone çamının ömrünü yüz yıllarla değil bin yıllarla ölçmemiz gerekiyor. Bu tıpta keşfedilen en yaşlı ağacın yaşının 5.000 olduğu kestirim ediliyor. Bu ağaçların nerelerde bulunduğu ise kasıtlı ya da kasıtsız hasarlardan korumak için söylenmiyor.
Pando Kolonisi
Pando, yaklaşık 100 dönümlük bir yere yayılmış bir ağaç kolonisi durumunda ve her bir ağaç birebir organizmayı kullanıyor. Bunun sebebi ise titrek kavakların, zati var olan kök sisteminden yeni ağaçlar üretebilmesi. Yani tek bir hücre, filizlenmiş birçok ağaç gövdesine sahip olabilir.
Pando’nun en az 80 bin yaşında olduğu, en güzel ihtimalle ise 1 milyon yaşında olduğu kestirim ediliyor ki bu da kendisini gezegenimizdeki en yaşlı canlı yapıyor.