Nehir denetiminde, su omurundaki vefatları durdurmak ve su kaynaklarını korumak için yeni stratejilere muhtaçlık olduğu söyleniyor. Bilim insanları, iklimdeki ısınmalar devam ettikçe ırmak denetimi hakkında yeni stratejilerin gerekli olduğunu belirttiler. İklimdeki ısınmalar, Ocak 2019’da Avusturalya’da tarihi ölümlere sebep oldu ve yaşayanlara su kıtlığı çektirdi. Ayrıyeten ısınmalar, milyonlarca balığın da ölmesine neden oldu.
Oregon Eyalet Üniversite’sinin Bilim Yüksek Okulu’nda doktorasını tamamlayan Jonothan Tonkin “Dünyanın ırmakları güç vakitlerle karşı karşıyalar” dedi ve ekledi: “Avusturalya’nın en büyük tatlı su balığı olan Murray balığı üzere birçok balık, yok olma tehdidiyle karşı karşıya. Almanya ve İsviçre’de 2018’deki ısı dalgası yüzünden binlerce balık öldü. Kaliforniya’da, yıllar süren kuraklık su kaynaklarının azalmasına neden oldu ve bataklıkları, ırmak kenarındaki ormanları, balıkları ve öbür su hayatlarının mahvolmasına sebep oldu.”
Tonkin ve müellif arkadaşları, ırmak denetimine 'uyarlanabilen' bir biçimde yaklaşan ve yalnızca ekosistemleri anlamaya yönelik olmayan 4 kademeli bir plan tasarladı. Yardımcı muharrir ve Oregon Eyalet Üniversitesi’nin Bilim Yüksek Okulu’ndaki birleştirici biyoloji alanından Prof. David Ltyle “Anahtar cinslerin, hayat döngülerinin ve ekosistemin çevresel değişimlere nasıl reaksiyon vereceğini evvelce görmemizi sağlayan eşyalara gereksinimimiz var. Yalnızca çeşitlerin çeşitliliklerini ve popülasyon sayılarını takip edip onları geçmişle kıyaslayarak bir yere varamıyoruz” dedi.
Yazarlar, sorunun tahlilinin ufak ırmakların akımları üzere küçük şeylerin değişmesiyle ekosistemin nasıl etkileneceğini gösteren süreç bazlı modeller üretmekle olacağını söylüyor. Bu modeller, popülasyonların hayat döngülerine ve olayların oluş sırasına nazaran ayarlanabilir olacak. Böylece nüfusun en yüksek yahut en düşük olacağı durumları ve vakitleri gösterebilecekler.
Tomkins: “Örneğin modelimiz, daha kuru bir gelecek ve daha az yaşanacak olan taşkınların Amerika’nın güneybatısında yaşayan ırmak kenarındaki cinslerin ve karada yaşayan tiplerin daha az etkileşim içinde olacağına gösteriyor. Bu değişimler, popülasyon sayılarında azalmaya ve iklim değişikline karşı olan dayanıklılığın azalacağına işaret ediyor. Bunların hepsini bilerek problem başlamadan ya da fazla büyümeden probleme müdahale edebiliriz” diyor.
Daha verimli modeller inşa etmek ne yazık ki uzun vakitli bir bütçe dayanağına gereksinim duyuyor zira modellerin daha verimli yapılabilmesi için ırmak kenarında yaşan çeşitlerinin uzun sürelerce gözlenmeleri gerekiyor. Daha çok data toplanana kadar bu modelleri kolay tutmak ve bilgiler ortasındaki boşlukları dolduracak yollar bulmak, modellerin şu andaki kullanılabilirliğini arttırabilir.
Tonkins, “Nehirdeki değişimlere hayat evreleri ya da ömür karakterli benzeyen tipler, büyük ihtimalle birebir formda reaksiyon veriyorlardır. Bu nedenle bir çeşit, öbürleri hakkında bilgi verebilir” biçiminde bir açıklamada bulundu.
Sonuç olarak en düzgün modellerin üretimi, daha fazla bilgi gerektiriyor bu nedenle muharrirler, ırmak bilimciler için bilgi toplamanın en değerli adımlardan biri olduğunu söylüyorlar.
Diğer 3 adım ise şöyle:
- Ana süreçleri modellerle açıklayın. Bilim adamları, ekosistemin özelliklerini ve su akışındaki değişimleri daha güzel bir formda açıklamalı.
- Yönetimi, dar boğaz yapmış alanlara odaklayın. Sel ve taşkınlarda, cinslerin ölmelerini engelleyin.
- Belli olmayan şeyler hakkında açık olun. Modellerin ön gördüğü şeylerin doğrulu hakkında dürüst olun ve yeni data geldikçe modelleri güncelleyin.
Tonkins “Taze sudaki canlı çeşitliliği azalıyor. İklim değişikli, kentleşmenin, istilacı cinslerin ve kirlenmenin ırmaklar üzerindeki baskısını arttırıyor. Kriz kötüleştikçe nehirleri nasıl araştırdığımızı modellediğimizi, insanlık ve gezegenin tamamını korumak için değiştirmeliyiz” diyor.