İkinci Dünya Savaşı’nın en yıkıcı silahı, tartışmasız halde atom bombasıdır. Hiroşima ve Nagazaki kentlerine atılan atom bombalarının gücü, soğuk savaş devrinde çeşitli ülkeleri nükleer silahlanmaya itmişti.
Yapılan nükleer silah denemelerinin akabinde geriye büyük ölçüde nükleer ya da radyoaktif atık kaldı. Bu denemelerden biri olan ‘kaktüs’ bomba testi, 1958 yılında Marshall Adaları’nda gerçekleştirildi. Testten 20 yıl kadar sonra da deneme bölgesinin üstü beton bir kubbe ile kapatıldı.
BM yetkilisi Anonio Guterres tarafından “bir çeşit tabut” olarak tanımlanan bu kubbe, radyoaktif atıklarla dolu fakat inançlı bir yapı olarak görülüyordu. Kubbenin 45 santimetre kalınlıktaki yapısı çatlaklarla doldu. Daha da korkutucu olan ise, 115 metre çapındaki kraterin asla düzeltilmemiş olması. Yani üst tarafı dev bir beton modülüyle kapatmış olmalarına karşın alt kısım için hiçbir çalışma yapmamış olan devrin yetkilileri, radyoaktif atıkların adanın mercan kayalıklarına tesir etmesine ve okyanusa karışmasına çoktan sebep olmuş olabilir.
Normal koşullar altında, ikinci ve biraz daha geniş, daha sağlam bir kubbe yapmak şu anki sorunun tahlilini sağlayabilirdi. Bu kolay tahlilin önündeki mahzur ise global ısınma. İklimdeki süratli değişmeler, yükselen deniz düzeyi üzere tehditler durumu çıkmaza sokuyor. Üst üste kubbe de yapsanız deniz düzeyi yükseldiğinde kubbenin yapısı tehlikeye düşecektir. Hepimizin bildiği üzere okyanus betondan güçlüdür.
Marshall Adaları, 1947-1958 ortasında ABD’nin yaptığı nükleer bomba denemelerine konut sahipliği yapıyordu. Enewetak ve Bikini mercanadaları bu bomba denemelerinden ötürü büyük ziyan görmüştü. O vakitten beri bu bölge, ABD’nin yarattığı karışıklık sembolü olarak biliniyor. Hatta Süngerbob serisinin geçtiği Bikini Bottom’un bu adanın altında olduğu ve oradaki garip hayatın nükleer denemeler sonucu ortaya çıktığı argüman edilen teoriler de var, o kadar yerleşik bir bilgi bu.
ABD bölgeden çekildikten sonra yapılan tazminat ödemelerinde anlaşılmıştı lakin ABD, ödemeleri garip taksitlerle ve dertli halde gerçekleştirdi. Bu yüzden de bölgede ABD’ye karşı genel bir güvensizlik durumu kelam konusu. Kaldı ki ABD’nin bölgedeki davranışları, Birleşmiş Milletler’in de reaksiyonunu çekmiş durumdaydı. Marshall Adaları yöneticileri de bu mevzuyu dünyanın gündemine getirmeye çalışıyor. ABD, kubbenin olduğu bölgede kontrolleri kendi elinde tutuyor ve yapının bağımsız biçimde incelenmesine karşı çıkıyor.
Kubbenin büsbütün çökmesi ya da parçalanması durumunda ne olacağı ise bilinmezliğini koruyor. Pasifik Okyanusu yer yer nükleer atıklar ve nükleer denemeler yüzünden ziyan görmüş durumda bulunuyor. Kubbenin altındaki bütün atıkların yeryüzüne çıkması ile birlikte ortaya çok büyük bir felaket çıkabilir.
Marshall Adaları Dışişleri Bakanı John Silk, Runit Kubbesi isimli kubbenin “bir gün bütün herkesin tabutu olmamasını umalım” diyor.