Dünya üzerinde birçok kirliliğin birinci ve tek sebeplerinden biri olan insanların, öbür bir deyişle bizlerin gezegenimize ne kadar ziyan verdiğini hesaplamak çok güç olsa da kendisi küçük fakat sonuçları büyük bir araştırma gerçekleştirildi. Sırf plastik kirliliğini husus alan araştırmanın sonuçları bile gidişatın ne kadar makûs olduğunu anlatmak için kâfi oldu.
Endüstriyel ekolojist Roland Geyer, çocukluğundan bu yana çöpleri düşünüyor.
Yedi yaşındayken bu biçimde bir çöp yığınını düşünüyordum. Bu çöp yığını gün geçtikçe daha da büyük bir hal alıyordu.
Şuna eminim ki yedi yaşındayken yetişkinlerin bu çöp meselesine el attıklarını düşünüyordum. Görünüşe bakılırsa yanılmışım.
Çocukken hayal ettiğim manzara tahminen de saf bir imgeydi lakin tıpkı vakitte doğruydu.
Son vakitlerde bu vakte kadar ne kadar plastik ürettiğimizi ya da bu plastiklerin ne kadarının dünyaya yığıldığını bilmiyorduk.
2017 yılında araştırmacı arkadaşları Jenna R. Jambeck ve Kara Lavender Law ile birlikte çalışan Geyer, 1950'lerden bu vakte kadar üretilen plastiklerin hayat döngülerini hesaplayan birinci araştırmayı gerçekleştirdi.
O vakit anladım ki…
… İnsanların yaptığı tüm plastikleri açıklamaya yetecek kadar bilgiye sahiptim.
Geyer'in araştırmaları sonucunda, aslında sentetik polimerlere ne kadar bağımlı olduğumuzun fecî tablosu ortaya çıktı.
Bu vakte kadar ürettiğimiz plastiklerin sırf %30'unu kullanmaya devam ediyoruz. Geriye kalan plastikler ise üç farklı biçimde yok oldu (!):
%9'u geri dönüştürüldü, %12'si yakıldı ve %79'u da çöp alanları ve etraftaki yerlerini aldı.
İnsanlar vakitle 6,3 milyar ton plastiği attı fakat bir formda tüm bu plastikler hâlâ hayatımızda yer alıyor.
Plastik şişelerimizi farklı renkteki konteynırlara attığımızda yanlışsız bir şey yaptığımızı düşünsek bile…
… Birçok vakit gideceğini düşündüğümüz -ya da umduğumuz- yere gitmiyor.
Zengin ülkeler, plastik atıklarının büyük bir kısmını daha yoksul ülkelere gönderiyor.
Gözden uzak, gönülden ırak…
Biz bu türlü düşünsek de o bir halde bizi buluyor.
Plastiklerin büyük bir kısmı, gelecek birkaç kuşakla birlikte çöp alanlarında ya da etrafta toplanıyor.
(İnsanların yok olması ortalama 80 ila 100 yıl alırken plastiklerin yok olması 400 ila 1000 yılın üzerinde bir vakit alıyor.)
Atıkları güce dönüştüren çağdaş çöp fırınları, düzgün biçimde denetim edildiği sürece kullanılmış plastiği yeni yakıtlara dönüştürüp bu süreç içerisinde zehirli gazları da yakalayabiliyor.
Tabii ki ABD'de bulunan çöp fırınlarının birçoğu, düşük gelire yakın yerlere konumlandırıldığı için daha kirli tesislerin tüm yükünü de onlar çekiyor.
Tüm bunların yanı sıra geri dönüşüm de her şeye deva olmuyor.
Geri dönüştürülebilir atıklar için büsbütün farklı bir sistem oluşturursanız bu etrafta ekstra bir tesir oluşturuyor.
Geri dönüşüm etrafın faydasına olan tek yanı, işlenmemiş husus üretimini düşürmek. Bunu plastikle yaptığınız vakit rastgele bir üretimi düşürdüğünüze dair bir ispat da bulunmuyor.
Bunun yanı sıra üretim ve tüketim de durmak bilmiyor: 1950'den bu yana üretilen plastiklerin yarısı SADECE 13 SENE İÇERİSİNDE ÜRETİLDİ.
Daha esaslı ve geniş çaplı bir idare ve düzenleme gelmediği sürece Geyer ve çalışma arkadaşları, 'insanların global ölçekte denetimsiz bir deney gerçekleştirdikleri' kararına vardı.
(2050 yılına kadar 12 milyar ton plastik atık oluşacak.)
30 yıl kadar geleceğe gidersek her şey vahim olacak.
Dayanıklı plastik yığınlarımız o kadar fazla ki bu yığınlar hakkında yapılan araştırmalar sonucunda 'bu atıkların antroposenik (insan merkezli) çağa girdiğimizin jeolojik bir göstergesi' olduğu ortaya kondu.
Endüstriyel alışkanlıklarımız ve sistemlerimizde büyük bir değişiklik olmadığı sürece mirasımız bu olacak:
İnsanlığın sonsuz eseri…