Çoğu kaygı kıssasında kokuların tasviri değerli bir yer fiyat. Berbat kokular olmazsa, kıssanın atmosferinin eksik kalacağına inanılır.
Yapılan bir çalışma, berbat kokularla ilişkilendirilen anıların daha kalıcı olduğunu ortaya çıkardı. Yapılan açıklamada, makus kokuların hem yetişkinlerde hem de gençlerde anıları güçlendiren tesirleri olduğu belirtildi. Araştırmacılara nazaran bu sonuçlar, uygun ve berbat tecrübeleri nasıl öğrenip hatırladığımızı anlamada yardımcı olacak.
Learning and Memory’de yayımlanan makalenin muharrirleri Catherine Hartley ve Alexandra Cohen oldu. Cohen, çalışmalarının değişik yaş kümelerini kapsadığını ve gelecekte kokular kullanılarak duygusal öğrenme ve hafıza süreci çalışmaları yapılabileceğini söyledi.
Bilim beşerlerine nazaran olumsuz deneyimlerimiz, hafızamızda benzeri biçimde işleniyor. Örneğin bir köpek sizi ısırırsa, o köpekle ilgili genel bir kanıya ulaşırsınız ve bu kanıyı bütün köpeklerle olumsuz tarafta eşleştirebilirsiniz. Dahası, ısırılmanın yarattığı travmaya ek olarak bu olayı köpeklerle olan öteki etkileşimlerinizden daha güçlü biçimde hatırlarsınız.
Hartley, genelleme yapmanın ve makûs anının kalıcı olmasının anksiyete bozukluklarının özünü oluşturduğunu, bu durumun da ekseriyetle yetişme çağında ortaya çıktığını söylüyor.
Bu etkiyi ölçmek için çalışma yapan araştırmacılar, olağanda orta şiddetli elektrik şokları vererek çalışacaklardı. İştirakçilerin yaşları 13 ila 25 yaşları ortasında değiştiği için bunun yerine öbür bir alternatif arayan grup, berbat kokuları kullandıkları bir deney tasarladı. Deney bir çeşit Pavlov koşullanması içeriyordu.
Katılımcılar, bu araştırmada iki kategoride fotoğraflara baktılar. Bunlardan birisi nesneler (sandalye gibi) başkası de sahneler (karlı dağ gibi) oldu. Bunu yaparken de bir olfaktometreli maske taktılar. (Olfaktometreler, koku hassasiyetini ölçmeye yarayan aygıtlardır.)
Kişiler bir kategorideki görsellere bakarken bazen maskeden makûs kokular da verildi. Öbür kategorideki görseller görüntülenirken pak hava kullanıldı. Böylelikle araştırmacılar hafıza ile berbat koku ortasındaki alakayı inceleyebildi.
Öncelikli olarak bireyleri rahatsız eden kokuları tespit eden araştırmacılar, daha sonra manzaraları gösterdi. Sonraki gün de iştirakçilere hangi manzaraları hatırladıklarını sordu. Yapılan çalışma sonucunda şahısların ya berbat kokuyla ya da muhakkak bir kokuyla eşleştirdikleri imgeleri daha düzgün hatırladıkları ortaya çıktı. Dahası, iştirakçiler genel olarak imgeye bakarken makus koku duyup duymadıklarını da hatırladılar. Uzmanlar bu durumu, iddia edilemezlik ve sürpriz olgusunun hafızayı güçlendirmesine dayandırıyor.