1980 yılının sıcak geçen 19 Ağustos gününe geri dönüyoruz. Havayolu şirketi Saudia’nın 163 numaralı uçuşu; Pakistan'in Karaçi kentinden, aktarmalı olarak Suudi Arabistan'ın Cidde kentine gerçekleştirilecekti.
Pakistan’dan hiçbir sorun yaşamadan aktarma yapacağı Riyad Milletlerarası Havaalanı’na (şimdiki ismiyle Riyad Hava Üssü) gelen uçak, Lockheed üretimi L-1011-200 TriStar modeliydi. Aktarma sırasında, yakıt depolarını doldurmak için kenara çekilmişti.
Lockheed L-1011-200 TriStar
2 saat süren yakıt doldurma sürecinin akabinde Riyad’da inen yolcuları haricinde ortalarında yenileri de olmak üzere tüm yolcular tekrar kabine alındı. Saudia 163, pistin başına geçmiş ve son denetimlerinin akabinde kalkışını (21.08) gerçekleştirmişti. 7 dakikalık uçuş mühletinin akabinde ise kokpitte kimi alarm sesleri yükselmeye başlamıştı.
Dumanlar…
Alarmların bir yanlıştan kaynaklanmadığını anlamak için geçen 4 uzun dakikanın akabinde kokpit grubunda bulunan Uçuş Mühendisi Bradley Curtis, bir müddettir kokpitte yankılanan alarmlarda belirtildiği üzere dumanı doğrulamak hedefiyle kabin kısmına geçiş yaptı.
Duman varlığının doğrulanmasının akabinde Kaptan Muhammed Ali Khowyter, kalkış yapmış oldukları Riyad havaalanına geri dönme kararını aldı. Yardımcı Pilot Sami Abdullah M. Hasanain ise iniş talebini kuleye (21.20) telsiz aracılığıyla bildirdi.
Yangın çıktığı lakin kesinleşebildi…
Çıkan yangının birtakım kıymetli kablolara ziyan vermesi sebebiyleü ikinci motorun itiş gücünün denetimini kaybeden uçak, piste yaklaştığı sırada (21.29) ikinci motorun itiş gücünü büsbütün kaybetti. Bunun akabinde Kaptan Pilot Khowyter acil durum bildirimi yaptı (21.35) ve Riyad Memleketler arası Havaalanı’na inişini (21.36) gerçekleştirdi.
Kıl hissesi karaya ulaşan uçağı, bir diğer sorun bekliyordu:
Başarılı inişin akabinde taxi yapmaya başlayan uçak, pisti terk etti ve uygun bir yerde durdu. Ne var ki uçağın durması, iniş yapmasından tam 2 dakika 40 saniye sonra (21.39) gerçekleşmişti. Havaalanının itfaiye takımları ise pistin başında konuşlanmıştı. Uçağın piste indikten sonra en kısa müddette durup acil tahliye gerçekleşmesini planlıyorlardı.
İtfaiye grupları taxi yapan uçağı var güçleriyle takip ettiler. Pilotlar kuleye iki motorlarını da kapattıklarını bildirdiler. Kurtarma ünitesi uçağın yanına ulaştığında ise motorların hâlâ çalışıyor olduğu fark edildi. Çalışan motorlar sebebiyle kurtarma takımı, uçağın kapılarını açamadı.
Uzun uğraşlar sonucunda büsbütün durdurulan (21.42) motorların akabinde (Uçağın durmasından 3 dakika 15 saniye sonra motorlar durdu.) pilotlarla bağlantı de koptu. Uçağın dışına rastgele bir yangın sıçramazken yolcu kabinin en art camlarında ise alevler belirmeye başlamıştı.
Saudia uçuş 163'ün gerçek fotoğrafı.
Motorlarının durmasından ancak 23 dakika sonra uçağın sağ ön kapısı yer takımı tarafından açılabildi. Bunu takip eden 3 dakika içerisinde HZ-AHK bir alev topuna dönüştü ve büsbütün yandı.
Kayıplar…
Basınç eşitlenmediği için kapıların açılamadığı, yolcuların büyük çoğunluğunun uçağın ön kısmına yanlışsız geldiği, pilotların ve kabin memurlarının vazife yerleri olan koltuklarında can verdikleri kaydedildi. Saudia uçuş 163 kazasında 287’si yolcu, 14’ü uçuş takımı olmak üzere toplamda 301 kişi hayatlarına gözlerini yumdu.
Kaza kırım:
Dumanın sebebinin kargo kısmında çıkan bir yangından kaynaklandığı sonucuna varıldı. Kokpit kayıtları dinlendiğinde Kaptan Pilot Khowyter’in sorunu anlamak için fazla vakit harcadığı ve bu doğrultuda yavaş öğrenen birisi olduğu tespit edildi. Yardımcı Pilot’un Lockheed L-1011-200 TriStar’ı kullanmaya yalnızca 11 gün evvel başlaması ise uçağı çok az tanıdığını ortaya çıkardı.
Yapılan incelemeler sonucunda yolcu kabininde bulunan neredeyse herkesin iniş esnasında duman sebebiyle şuurlarını kaybettikleri bildirildi. Basınçlandırma valflerinin uçağı basınçsızlaştırmak için iniş esnasında açık olması gerekirken büsbütün kapalı oldukları bulgusuna da varıldı.
Yolcuların çoğunluğunun Ramazan Bayramı sebebiyle Mekke’ye giden Suudi Arabistanlı (154) ve Pakistanlı (85) kişi olması ise bu kazayı daha da üzücü kılan yanlardan birisi oldu. Yolcuların ortasında İran’dan gelen 32 hacı olduğu da kayıtlara geçti.
Saudia uçuş 163, tarihin tozlu sayfalarına; Suudi Arabistan’da yaşanan en ölümcül kaza ve bir Lockheed L-1011 TriStar’ın karışmış olduğu en ölümcül kaza olarak geçti.
Lockheed şu an ne yapıyor?
Yoluna Lockheed Martin olarak devam eden Maryland, Amerika Birleşik Devletleri merkezli şirket, 56 ülkede 140.000 çalışanla bir arada; savunma, havacılık, güvenlik ve ileri teknoloji bölümlerinde aktif bir formda çalışmalarına devam ediyor. Kaza sonrasında uçağın incelemesinde de bulunmuş ve buna istinaden iyileştirmelerini de bir sonraki modellerinde yapmıştı.